Miễu Bà Chúa Xứ Mỹ Đông

Miếu Bà Chúa Xứ Mỹ Đông, hay gọi tắt là miếu Bà Mỹ Đông, thuộc ấp Mỹ Đông 1, xã Mỹ Quới, huyện Thạnh Trị (nay thuộc huyện Ngã Năm) tỉnh Sóc Trăng. Từ Trung tâm Tp. Sóc Trăng, đi theo đường Quốc lộ 1A, qua thị trấn Phú Lộc đến ngã ba Châu Hưng, quẹo phải dọc theo hương lộ 26 đến chợ Mỹ Quới, rẽ vào lộ đal bê tông khoảng 2km nữa là đến di tích.

Năm 1930, đồng chí Quản Trọng Hoàng, đảng viên Đảng CSVN bị địch truy lùng đã về làng Mỹ Quới bí mật hoạt động tiếp tục tuyên truyền và vận động người dân cùng tham gia hoạt động cách mạng. Đồng chí đã tập hợp và bồi dưỡng lý luận cơ bản về Chủ nghĩa Mác - Lê Nin cho những thanh niên tích cực và kết nạp vào Đảng như: Châu Văn Phát, Trần Văn Bảy, Lê Hoàng Chu,…Khoảng tháng 6/1930, chi bộ Mỹ Quới - Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Sóc Trăng được thành lập do Châu Văn Phát làm bí thư. Sau thời gian hoạt động, đồng chí Trần Văn Bảy được tổ chức Đảng cấp trên tín nhiệm đề cử làm bí thư chi bộ và lấy miếu Bà Chúa Xứ Mỹ Đông làm địa điểm để chi bộ sinh hoạt.
Qua lời kể của các vị cao niên quanh vùng được biết ngôi miếu năm xưa được xây dựng trên nền cao khoảng 40cm với diện tích 2.400 m2, xây bằng gạch lợp ngói, chia làm hai gian: gian trước thờ Bà Chúa Xứ và các vị tiền hiền, hậu hiền và gian sau làm bếp chuẩn bị các lễ thức cúng kiếng. Hằng năm, người dân cũng có tổ chức lễ hội vía bà vào ngày 16/2 âm lịch, đây được xem là lễ hội của cả làng. Người ta dựng hai rạp có mái che cạnh hai bên miếu, bên trái là nơi ăn uống, bên phải là rạp hát cúng miếu như lễ hội Kỳ Yên tại các Đình làng.
Tháng 11/1940, nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra khắp các tỉnh Nam kỳ, trong đó có làng Hòa Tú tỉnh Sóc Trăng, Thực dân Pháp tăng cường càn quét ngày đêm với quy mô lớn để tiêu diệt các chiến sĩ yêu nước. Chúng tiến hành đốt nhà, bắt bớ và đàn áp người dân vô tội và ngôi miếu Bà Mỹ Đông cũng bị đập phá san bằng.
Khi đất nước hòa bình, bà con ở ấp Mỹ Đông đã cùng nhau dựng lại ngôi miếu bằng tre gỗ và lợp lá để thờ cúng. Năm 1997, tỉnh đầu tư kinh phí xây dựng nơi đây một tấm bia lưu niệm nơi thành lập Chi bộ Đảng CSVN đầu tiên của tỉnh Sóc Trăng.
Năm 1999-2000, tỉnh được Trung ương đầu tư kinh phí khôi phục lại ngôi miếu với tổng nguồn vốn trên 6 tỷ đồng, gồm các hạng mục xây mới ngôi miếu, khu trưng bày hiện vật, khu nghỉ ngơi cho khách tham quan và hàng rào bảo vệ. Ngôi miếu ngày nay được xây dựng trên nền cao 1,5m, với kết cấu mái vòm, mỗi góc mái trang trí hình con phụng đang uốn lượn, lợp ngói âm dương. Hiện tại huyện Ngã Năm đang tiếp tục xây dựng, trùng tu tôn tạo các hạng mục còn lại.
Miếu Bà Chúa Xứ Mỹ Đông là nơi diễn ra cuộc họp thành lập Chi bộ Đảng CS đầu tiên của tỉnh Sóc Trăng. Từ Chi bộ này, các Đảng viên đã tỏa ra các nơi trong tỉnh đưa ánh sáng cách mạng và đường lối chính sách của Đảng đến với mọi tầng lớp nhân dân trong tỉnh. Đây là nơi để giáo dục tinh thần yêu nước và cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau. Với ý nghĩa như vậy, Miếu Bà Chúa Xứ Mỹ Đông đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia vào ngày 27/11/2003.

 Tân Thị Trang