24 Danh nhân, Anh Hùng Nhân Kiệt, từ xưa đến nay là người Quảng Bình

1/ Hồ Cưỡng ông tổ vùng Lý - Nhân - Nam

Từ thành phố Đồng Hới theo đường Quốc lộ 1A ra Bắc, qua Ba Dốc tới cầu vượt đường tránh thành phố rẽ về phía Đông, cách huyện lộ Bố Trạch chừng 3 km, tới đầu làng Nhân Trạch, ta sẽ gặp lăng mộ vị tướng cuối đời Trần, tên chữ là Hồ Phúc Thiện, tên thường gọi là Hồ Hồng, tên húy là Hồ Cương, gọi ông trẻ là Hồ Cưỡng.

2/ Đại hành khiển Thượng thư Trần Bang Cẩn

Ở làng Vĩnh Lộc, xã Quảng Lộc, huyện Quảng Trạch có một ngôi điện thờ vị Thành hoàng, ông là vị Thượng thư Đại Hành Khiển thuộc dòng tộc nhà Trần, là người có công trấn giữ mảnh đất phía Nam của Đại Việt, chiêu dân lập ấp, xây dựng mảnh đất mới, dưới thời vua Trần Minh Tông (1314-1357) người đó là Trần Bang Cẩn.

3/ Quận công Hoàng Hối Khanh (1362 - 1407)

Hoàng Hối Khanh (1362 - 1407), nguyên quán xã Bái Trại, huyện Yên Định, nay là thôn Bái Trại, xã Định Tăng, tỉnh Thanh Hoá.

4/ Dương Văn An (1514 - ?) với ''Ô Châu Cận Lục''

Vào khoảng năm 1554, có một người con của Quảng Bình đã viết nên một quyển địa lý lịch sử về Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, được nhiều tác giả đời sau đánh giá cao và mãi đến nay, đối với chúng ta vẫn còn một tác dụng nhất định. Người con đáng yêu ấy là Dương Văn An và quyển địa phương chí quý giá ấy là Ô Châu Cận Lục.

5/ Đào Duy Từ (1572 - 1634)

Là nhà quân sự và nhà văn hoá, danh thần thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên, người có công giúp chúa Nguyễn xây dựng cơ nghiệp ở Đàng Trong. Đào Duy Từ, hiệu là Lộc Khê, quê ở làng Hoa Trai, huyện Ngọc Sơn (nay là Vân Trai, Tĩnh Gia, Thanh Hoá) vốn là người tinh thông sử sách, có tài văn võ nhưng không được đi thi vì là con nhà ca xướng. Ông uất ức rời quê hương vào Đàng Trong lập nghiệp.

6/ Chiêu Quận công văn võ song toàn – Nguyễn Hữu Dật (1603 - 1681)

Chiêu Vũ hầu Nguyễn Hữu Dật sinh năm 1603 tại Thăng Long, con của vị quan Tham chiến Nguyễn Triều Văn, được phong tước hầu (Triều Văn hầu) dưới triều vua Lê Anh Tông (1557-1573). Do bất mãn với chúa Trịnh, Nguyễn Triều Văn đã đem gia đình vào Đàng Trong theo chúa Nguyễn, nhập tịch ở huyện Phong Lộc (Quảng Ninh ngày nay) lúc Nguyễn Hữu Dật mới 6 tuổi.

Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh là một vị tướng quốc, một bậc công thần đời chúa Nguyễn Phúc Chu (Hiến Tông Hiếu Minh Hoàng đế (1691-1725 ), sinh quán Quảng Bình, có quê gốc từ Tiền tổ ở Gia Viễn Ninh Bình.

8/ Vũ Xuân Cẩn và chiếc gậy "Linh thọ" khắc đầu chim Cưu

Cho đến nay hơn thế kỷ rưỡi đi qua, người dân Quảng Bình vẫn luôn nhắc tới một người con có nhiều công trạng phò 4 triều Vua được quần thần trên dưới nể trọng, kính phục, quê ở làng Hòa Luật Nam, thuộc xã Cam Thủy, huyện Lệ Thủy dọc theo con đường Thiên lý Bắc Nam nhìn hướng Tây ra phá Hạc Hải. Đó là vị nguyên lão Đại thần nhà Nguyễn Vũ Xuân Cẩn.

9/ Nguyễn Hàm Ninh (1808 - 1867)

Ông tự là Thuận Chi, hiệu là Tĩnh Trai, người làng Phù Hoá, sau dời đến làng Trung Thuần xã Quảng Lưu, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình.

10/ Danh thần Hoàng Kế Viêm (1820 - 1909)

Sinh ra ở Khánh Hòa, nơi ông Hoàng Kim Xán làm quan, Hoàng Kế Viêm lớn lên trong một gia đình danh gia vọng tộc (ông Hoàng Kim Xán từng giữ chức Thượng thư Bộ hình dưới triều Minh Mạng và được phong tước Tòng Nhất phẩm) song cuộc đời của Hoàng Kế Viêm không thật sự bằng phẳng, hanh thông. Hơn 10 năm đầu đời, Hoàng Kế Viêm sống trong sự dạy bảo của cha cả về học vấn lẫn đạo lý của Nho gia. Nhân cách cao cả của Hoàng Kim Xán đã ảnh hưởng không nhỏ đến tính cách Hoàng Kế Viêm.

11/ Lãnh binh Mai Lượng (1838 - 1890)

Từ bến phà Gianh, ngược sông Gianh rẽ vào nguồn Rào Nan tới bến sông thôn Đông Hà đi bộ chừng 20 mét ta sẽ tới với lăng mộ Lãnh binh Mai Lượng.

12/ Vương sư Nguyễn Văn Nhuận một con người sống trọn tình, vẹn nghĩa

Những tấm gương học trò nghèo học hành giỏi giang đỗ đạt từ xưa nay khắp nơi trong nước không hiếm người. Ở đâu họ cũng rất được nể trọng, biết đến. Bởi thế hễ ai về vùng quê Đặng Xá thuộc huyện Phong Lộc cũ hỏi chuyện về ông Nguyễn Văn Nhuận đều được mọi người nhắc tới với lòng đầy quý trọng mến phục một vị quan Triều Nguyễn sống thanh liêm trọn tình, vẹn nghĩa.

13/ Sư bảo Nguyễn Đăng Tuân với chín đạo thường dạy Vua an dân trị quốc

Nguyễn Đăng Tuân quê ở làng Phù Chánh, huyện Lệ Thủy là một làng nghèo ven biển bãi ngang, trải dài theo đường thiên lý Bắc Nam dựa lưng vào một đụn cát có tên là Bạch Sơn (theo thuyết phong thủy thì dải Bạch Sơn ''núi trắng'' này giống hình một bầy voi chầu về Phù Chánh, một con chầu về xóm Phù Lưu, một con chầu về xóm Trầm Cát, một con chầu về xóm Phát Lát), bốn con voi làm thành một đàn voi đời đời trấn ngự, giữ gìn tinh hoa của làng xóm nơi đây, vun đắp sự sinh tồn và phát nên nhiều trang tuấn kiệt.

14/ Nguyễn Phạm Tuân (1842-1897)

Tự là Tử Trai, sau cải lại Dưỡng Tăng, hiệu là Minh Phong ở làng Kiên Bính, tổng Võ Xá, phủ Quảng Ninh (nay là Thành phố Đồng Hới) trong một gia đình Nho học, nhiều đời cha con cùng thi đỗ đồng khoa, nhiều đời là công thần nhà Lê.

15/ Danh sĩ Huỳnh Côn (1850 - 1925)

Ông Huỳnh Côn còn có tên gọi là Hoàng Côn. Chính quê ông là làng Trung Bính, nay thuộc xã Bảo Ninh, thành phố Đồng Hới - Nơi hội tụ đủ sắc màu của đại cảnh, thiên nhiên sông biển thơ mộng, hữu tình.

16/ Đoàn Đức Mậu (1855 - 1897)

Đoàn Đức Mậu (có tài liệu ghi là Đoàn Chí Tuân) hiệu là Bạch Xỉ, người làng Hoà Minh, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình.

17/ Lưu Trọng Lư (1911 - 1991)  

Ông quê ở Cao Lao Hạ, nay là Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, sinh trưởng trong một gia đình Nho học.

18/ Thi nhân Hàn Mặc Tử         

Hàn Mặc Tử tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh ngày 22-09-1912 tại làng Lệ Mỹ, thị xã Đồng Hới (nay là phường Đồng Mỹ, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình).

19/ Lâm Úy - Liệt sỹ Anh hùng sống mãi trong lòng dân (1926 - 1950)

Anh hùng Lâm Uý sinh năm 1926 trong một gia đình nông dân có 6 người con tại xã Quảng Hoà, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình, anh là con thứ năm. Khi hy sinh anh vừa tròn 24 tuổi, là Đảng viên Đảng Cộng sản, Tiểu đội phó thuộc Sư đoàn 325.

20/ Quách Xuân Kỳ (1926 - 1949)

Quách Xuân Kỳ là người rất thông minh, cương trực, giàu lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc và cương quyết dấn thân vào con đường cách mạng khi đang ở vào tuổi thanh xuân.

21/ Trần Mạnh Đàn - Ông quan huyện vì dân

Đất Thuận Bài châu Bố Chánh có một vị quan huyện sống vì dân. Dân gian nói: “Quan thấy kiện như kiến thấy mỡ”. Trái lại ông quan huyện Trần Mạnh Đàn không chăm chỉ ngồi công đường để xử kiện, mà lại cặm cụi nghiên cứu sức của gió chế ra máy bơm để tưới ruộng, cặm cụi chế ra máy kéo sợi bông vải, cặm cụi làm thuyền máy chân vịt chạy bằng quay tay... cho người dân sử dụng để bớt nhọc nhằn. Thế nhưng ’’dân trí’’ thời ấy mấy ai tiếp thu, áp dụng được.

22/ Lê Trực, một đề đốc văn thân oai hùng

Lê Trực quê làng Thanh Thủy, phủ Quảng Trạch (nay là xã Tiến Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình) đỗ tạo sĩ (tam giáp tiến sĩ võ), nguyên là lãnh binh Hà Nội, khi tướng giặc Ri-vi-e hạ thành, Tổng đốc Hoàng Diệu tự tử, ông bị triều đình cách chức, sau được Tôn Thất Thuyết phục chức.

23/ Mẹ Suốt                               

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Bình có vị trí đặc biệt quan trọng, là tuyến đầu của hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa, được coi là ’’yết hầu ’’ của mạch máu giao thông chi viện miền Nam.

24/ Đại tướng Võ Nguyên Giáp  
    

Donald S.Marshall (Đô Nan S.Mắc San) kí giả người Mỹ viết: "Đại tướng Giáp, vị tướng 5 sao của quân đội Bắc Việt Nam kiêm Bộ trưởng Quốc phòng là vị tướng duy nhất được biết đến nhiều nhất trong các cuộc chiến tranh Đông Dương - Việt Nam. Ông Giáp (còn có tên là anh Văn) có một vị trí trong lịch sử thế giới qua việc lãnh đạo lực lượng Việt Minh đánh bại lực lượng Pháp ở Điện Biên Phủ..."